Đi qua đồi vĩnh biệt

chiều đi ngang chân đồi vĩnh biệt
sương rừng treo mờ mịt lối qua
thằng chết rồi như đứng ngó ta
đang khập khểnh bước về phía trại
đồi vĩnh biệt hàng bia xiêu vẹo
bóng thời gian phủ xuống mộ người
gió Trường Sơn như tiếng ma hời
đau đớn thổi ru đời tù tội

mưa xói mòn đá rơi, cát chảy
phơi áo quan cũ mục ven sườn
cái chết trong tù đã thảm thương
vùi trong đất, đất không thèm chứa
đồi vĩnh biệt mùa đông gió rét
lạnh căm căm dưới bóng rừng già
đám dây leo trải thảm từ xa
nuốt dần di vết người quá cố

nhớ hôm đi phát cỏ bên rừng
trong lau sậy còn bia Lương-Thiện
áo quan rã, xương còn dăm miếng
gom chưa đầy một vốc trên tay
Võ Văn Thắng mới chết nằm đây
bia đã gãy ngả nghiêng dưới hố
bạn bè ta chiến chinh mấy độ
giờ chết đau, ôi! một kiếp tù

chiều đi ngang qua đồi vĩnh biệt
ngơ ngác nhìn quanh chọn chỗ nằm
mai đây lỡ ta chết âm thầm
chắc cỏ dại xanh thêm chút nữa
chín năm tù có gì dám hứa
chết như vầy quả xót đời ta
một màu cờ đợi chín năm qua
chưa thấy lại trước giờ nhắm mắt

nguyễn thanh-khiết
A 20 1986 mùa thanh minh
(một nén nhang cho những người tù đã nằm xuống)

Hai màu áo trận

Ta ở núi tây nhìn sang đông
giang sơn chỉ chảy có một dòng
mười năm nước cạn, bờ này ngóng
sơn hà chỗ đó vói tay không

Ta ở trại nầy đúng sáu năm
chuyển qua, chuyển lại biết mấy lần
vẫn cái trại tù trong thung lũng
cùng một đống người gọi tha nhân

Tha nhân vịn níu thành chung phận
cùng tắm gió mưa một trại tù
ta thân hỉ mũi còn chưa sạch
bên những cội già như trăng lu

Khoái vùng vẫy ta thành nghiệp chướng
thích vung tay ta quẩy phong trần
gió dập cội già nghiêng bốn hướng
mười năm tù phải ngứa tay chân

Tay nhớ thép đen bung ánh lửa
chân tiếc một thời đạp núi non
nay ở chật, trời xanh đâu nữa
cuộc mười năm coi thử mất còn

Mười năm hí hửng ta đi trước
mặc kệ gốc già chết sau lưng
rễ nát ngáng chân làm sao bước
rừng cứ mọc cao chẳng thể ngừng

Ngoái cổ nhìn sau ta ngán ngẩm
những gốc già không trụ mười năm
rỗng ruột, mục thân, vàng khô lá
đường về bến cũ vẫn biệt tăm

Ta ở trại nầy đúng sáu năm
trơ trơ con mắt ngó lăm lăm
ơi hỡi trần gian buồn quá đỗi
những gốc già kia vướng chỗ nằm

  nguyễn thanh-khiết
A 20 tháng 2 năm 1987

Mùa xuân năm thứ mười

Cánh cổng mùa xuân giờ sắp khép
đóng thiên thu nhốt một Việt-Nam
bên ngoài xa nhìn vào cũng đẹp
cũng sơn son phết đỏ đủ màu

vén áo lên thấy đầy những máu
tuột hết quần chỉ thấy xương khô
đảng vét sạch không còn cơm áo
bác xúi quơ quào hết Trung, Nam

coi bộ mười năm ở trại giam
chưa chết đói là ta may mắn
tội cho má ta nhiều can đảm
bán sạch ruộng vườn nuôi dưỡng con

thăm ta là phải vượt Trường-Sơn
qua hết rặng phía đông ngút mắt
thằng Sáu của má giờ đã lớn
ba năm bỏ nhà ở trong bưng

nó mười năm chống tiếp giữa rừng
ở trại bị cùm đâu cho gặp
coi như nó chết từ trong trứng
đảng mà còn má phải mất con

coi bộ mười năm ở núi non
với căm thù mỗi năm chất ngập
sang năm ta phải tới Sài-Gòn
đòi giặc trả một lần cho hết

cánh cổng mùa xuân giờ còn khép
kín bên trong cả nước đi tù
sử bao trang chỗ nào để chép
những trại thù bác, đảng đặt tên

 nguyễn thanh-khiết
A20 – 1987

Mười hai tháng ở trại tù

Tháng giêng không một cánh mai tàn
giữa trại giặc mùa xuân trốn mất
mười năm còn chi, chờ ngao ngán
Trường Sơn giết dần vạn sinh linh

Tháng hai mở đầu năm kế hoạch
đạt chỉ tiêu dâng đảng xác tù
phá rẫy, khai hoang, chào chính sách
cuốc rừng, lấp lũng hết tháng hai

Tháng ba thu mía về nạp trại
cống phẩm làm quà đám đảng viên
đào hố trồng khoai, mang phân rải
tù chết dần bác, đảng y nguyên

Tháng tư đặt hom trên đồi sắn
tù phải trồng, thay gạo hằng năm
sắn Ấn Độ độc tố càng tăng
bác gọi nó là đệ nhất phẩm

Tháng năm đừng mơ ngày Đoan Ngọ
đời đi tù chẳng phút nghỉ tay
sáng mai đứng cuốc trên đỉnh gió
chiều xuống lên giồng mỏi hai tay

Tháng sáu mồ hôi đầm lưng áo
gió hạ Lào thổi rát trên da
thung lũng tử thần nơi gió bão
nơi cùm gông máu ứa thây người

Tháng bảy mưa ngâu không thể có
nắng vẫn khô đốt nóng đêm trường
ngày mai sắn chết coi như bỏ
tù sẽ đói hơn ôi! Trường Sơn

Tháng tám treo giò chờ mưa lũ
chẳng còn gì chuẩn bị cho mưa
rét run, co ro giữa trại thù
nhìn bè bạn về đồi vĩnh biệt

Tháng chín sức người giờ đã kiệt
ba lát khoai khô lực phải tàn
gạo mục làm toàn thân tê liệt
mùa bão về, đợi chết từng đêm

Tháng mười vào đông sương trắng trại
dãy biệt giam vẳng tiếng thở dài
bạn bè ta xương da còn lại
đang chết dần, chết chậm, chết đau

Tháng mười một, rừng khô lá ải
bao tử trống trơn loét và đau
nghiền than làm thuốc đều khắp trại
nửa đêm về nghe tiếng ai rên

Tháng mười hai, năm tàn nguyệt tận
vắt tay lên trán đếm từ đầu
một năm qua, nhớ nhà dăm bận
nói cho cùng chỉ nhục và đau
 
nguyễn thanh-khiết
năm thứ mười ở trại

Mơ đêm rồi lại tưởng ngày

Suốt một đêm bỏ ngủ nằm mơ tưởng
ước chi ta mọc cánh bỏ về nhà
thăm cái chòi tranh, có dòng sông lượn
vợ dại, con thơ chắc đã đi xa
mười năm chẳng biết đường nào trở lại
hết cả kiếp tù chỉ núi và non
chim lạc rừng kêu làm ta tê tái
nợ nước, tình riêng nghĩ mãi không còn

Suốt một đêm bỏ ngủ nằm mơ tưởng
ước chi ta giống một gã Tề thiên
nhổ lông nách hoá thân đầy bốn hướng
phá nát trại giam trên khắp ba miền
vượt Thạch Hãn ào ra cày đất bắc
đập nát “lăng hồ”, tắm máu Phú-Yên
lục tung Hà-Nội, xoá tên đảng tặc
trời! nghĩ tới ngày này ta sướng điên

Suốt một đêm bỏ ngủ nằm mơ tưởng
tưởng cái ngày ra trại xót cho ta
hiên ngang một thuở bưng biền phất phưởng
ba năm giang hồ yên ngựa đã qua
để giặc ban ơn tha về khỏi trại
cái nhục nầy ta rửa mấy cho trôi
trời sinh ra chi cái trò oan trái
biết vậy sa cơ, tự vẫn cho rồi

Suốt đêm mơ cuối cùng trời cũng sáng
buông tiếng thở dài ngó ánh sao mai
cửa sổ nhà giam nhắc chừng giới hạn
buồn lòng ta ngày lại một qua ngày
vác cuốc lên đồi dưới nòng súng giặc
sắp hàng đi mơ tiếp chuyện vượt rừng
ước chi can trường vượt qua trại giặc
cùng dăm thằng tiếp tục bỏ vô bưng


Tiếng cuốc gõ vang trên sườn đá cứng
tan chuyện mơ đêm, nát mộng ban mai
nắng rát da người trưa treo bóng đứng
chút nữa chiều trôi lại hết một ngày
mười năm tưởng tượng theo như cơm bữa
tưởng để quên, để nhớ những nhục hình
sáng ra thức dậy mộng không còn nữa
đêm trong tù mộng giống một bài kinh

nguyễn thanh-khiết
A 20 1987

Mùa khô ở Xuân-Phước

Cả thung lũng tử thần khô dưới nắng
nứt nẻ da người, bong tróc trường sơn
gió Lào bốc hơi rang chín trại tù
mồ hôi chảy mắt mờ đi lên dốc
phá núi, dọn rừng, giặc giăng hàng cọc
chỉ tiêu đảng dành ngày một cho tù
mấy lát khoai cõng vài hạt cơm khô
chén canh rau bằm không hơn ba cọng
đêm khát nằm nghe rừng kêu, gió lộng
mỏi mê với trò họp đội, họp nhà
đấu tố bài đầu đảng dạy, bác lo
lấy bao tử làm thước đo chính sách

A 20 mùa khô suối nguồn chảy sạch
trơ dưới dòng bầy đá nhọn buốt chân
lũ rau hoang ngọn lá đã cháy vàng
trại chết khát, đám tù thêm cái đói
hái vội cụm cúc rừng tàn mùa nắng
mấy cọng rau sam còi cọc bên đường
nồi canh của tù chỉ là chất độn
đánh lừa bao tử cào xót đáng thương
chín năm quay nhìn làm ta kinh ngạc
bằng cách nào ta sống được chín năm
đói, rét, khát, đau, hận ngút trong lòng
trong trại giặc, cùm gông thời đồ đá

nguyễn thanh-khiết
mùa gió Lào 1986

Nỗi đau ngày ba mươi

Những cơn đợi không lẽ dài hơn nữa
mỗi tháng tư qua thêm chút buồn theo
năm thứ năm đã thấy quá bọt bèo
nói chi là tới lúc này ta vẫn đợi
giặc chuẩn bị ăn mừng ngày thắng lợi
cờ treo đầy như phủ kín trại giam
ta đứt ruột nghe tiếng loa vang vang
buồn như thể chuyện xưa đang dựng dậy

Cuối tháng tư cơ hồ như còn thấy
quân hối hả về, người bỏ xứ đi
giặc chiếm thành thì chẳng nói làm chi
không tiếng súng, mà trói tay đành đoạn
ai cũng mong chấm dứt thời ly loạn
khi máu xương đã đổ quá nhiều rồi
nhưng xuôi tay như vầy thật là tội
cho những người từng cầm súng đấu tranh

Thôi thì đã cùng đường đành một kiếp
không có cơ may để dựng lại cơ đồ
cứ cúi đầu nói đại tiếng hoan hô
để mà thấy ruột gan đau từng đoạn
chút sĩ diện là lặng yên nhìn bầy thú
múa vuốt, nhe nanh nén nhục qua ngày
tránh được lúc nào coi đó là may
trong chịu đựng phận một người thua trận

~*~ ~*~

Ôi! ba mươi, tháng tư, ngày quốc hận
ta trùm mền giả như sốt từ lâu
nằm rên la cho giống kẻ đau đầu
để khỏi phải tham gia ngày oan nghiệt
ta biết thái độ nầy không tránh khỏi
chống đối trong tù giặc chẳng tha đâu
cùng lắm là cùm, nghĩ mệt ít lâu
còn hơn chường mặt mà sôi máu giận

Tù cùng đường đành chờ trong vô vọng
dù thắng, thua đã thực hết nước cờ
kệ cứ coi như là mình nằm mơ
biết đâu có cơ may mà làm lại
chín năm nay cứ ngày này ta bệnh
cứ ngày này lòng ta rất là đau
thấy cờ giặc là máu nóng đã trào
nói chi phải đứng nghiêm mà chào nó
 
nguyễn thanh-khiết
A 20 - 30-04-1986

Cái chết đau

hắn chết khi gà rừng gáy sáng
chia tay đời tù tội mười năm
mắt mở nhìn đâu đó xa xăm
như đợi, như chờ người vuốt mặt

ba mươi tuổi cỗi cằn má hóp
lao phổi trong tù thì còn chi
phút cuối hắn thì thào “tao đi”
chưa kịp dặn bạn bè trả hận

hắn chết, mang theo nhiều căm phẫn
mẹ già năm năm chưa gặp con
đi thăm nuôi lê đôi dép mòn
mẹ tới trại vào ngày hắn chết

tội mẹ già van xin khóc kể
đưa xác về quê, giặc lắc đầu
lần cuối nhìn mặt chẳng được đâu
nói chi mang xác tù ra trại

đêm Trường Sơn gió gào trên núi
mẹ khóc vùi ngoài cổng trại giam
nửa khuya giặc đóng vội áo quan
mang hắn đi về đồi vĩnh biệt

bà mẹ thương con làm sao biết
đã đi tù chết vẫn không tha
đòn thù giặc tính cả xác ma
chết cũng phải đền xong nợ máu

thứ nợ bác coi như cơm áo
đòi đến cạn cùng cho cháu con
bao phen thoát chết ở đường mòn
căm hận đó thuộc về chính sách

mẹ ra về, nắng nung tóc bạc
bụi mù mù tiễn bước già nua
A 20 mùa đông thổi, gió lùa
đảng cướp của mẹ thằng con nhỏ
 
nguyễn thanh-khiết
A 20 mùa đông 1985
khi bạn ta nằm xuống

Chuyển trại

Không phải là nhà nên đi hay ở
Chuyện trong tù đi, ở chỉ bằng chơi
Có khi sáng ra đang ở giữa đồi
Chiều khăn gói đi xa thêm mười dặm
Phân trại B nằm sâu bên góc núi
Tù hai hàng giặc dí súng sau lưng
Mùa xuân đường rừng có chút rưng rưng
Bầy hoa lá cũng biết buồn trong gió
Tội những người già chiến chinh gối mỏi
Thở từng cơn trên đường dốc đầy gai
Mảnh cơ đồ là giỏ xách cầm tay
Đường xa nặng cơ hồ như muốn bỏ
Ta đi sau cùng chiến y rất nhẹ
Hai bộ đồ tù nghiêm, nghỉ thay nhau
Cái lon “gô” vật duy nhất bao ngày
Tắm, giặt, nấu ăn, đi cầu với nó
Cái lon mà đời thường không cần có
Trong trại tù chính nó bất ly thân
Chiều nhá nhem khu B đã tới gần
Cũng tường vôi, rào thép gai ngói đỏ
Ẩn bên trong những gì ta thấy rõ
Là gông, cùm, kìm kẹp nặng nề hơn
Ở tù mỗi khi chuyển trại xa thêm
Thì y hệt đường về xa chút nữa
Án tập trung thì khỏi cần chọn lựa
Mỗi ba năm tự ký lại ba năm
Ta cũng mặc cho mầy xa vạn dặm
Coi chỗ nào yên ta sẽ chọn nằm

nguyễn thanh-khiết
A 20 Từ phân trại E vào B 08-1983

Những đòn thù

Mười hai đội dàn ngang đầy cuốc xẻng
Giặc bày trò bác Hồ thích đào ao
Nắng tháng năm mặt trời đứng đỉnh cao
Ao đào chưa quá cổ, mồ hôi tù đã ngập
Giặc trên đê che dù chống nắng
Tù dưới ao nước nóng đầu trần
Tháng tháng qua đi, tù chết dần dần
Thiếu ăn, thiếu mặc, sốt rét rừng hành hạ

~*~ ~*~

Biệt giam, những phòng xây kiên cố
Một cây sắt dài khoá ở ngoài sân
Cùm chữ U lớn, bé xếp thật gần
Giặc chỉ chọn cái nào nhỏ nhất
Cổ chân lớn bỏ cùm vào quá chật
Giặc nói không sao, cầm cái lớn hơn
Một cái gõ thép lấn sâu vào thịt
Đòn thù nầy giặc không cần kìm kẹp
Hiến pháp không ghi, đó là luật trong tù
Máu ứa đầy chân, vết thương mưng mũ
Ngày qua ngày, tù chỉ nằm im
Một cái trở mình, nhức buốt tận xương
Thép chầm chậm ăn sâu vào trong thịt
Thắng lợi đó, đã ghi vào đảng tịch
Ngày tháo cùm, như lên máy chém chẳng khác nhau
Tù nghiến răng nuốt nghẹn cơn đau
Gõ ngược khoen cùm khi máu đã trào
Giặc rút mạnh, mặc cho tù ngất xỉu

~*~ ~*~

Ở biệt giam thứ gì cũng thiếu
Thiếu ăn, thiếu nước, chuyện đương nhiên
Một thúng cơm to đem tận mỗi phòng riêng
Kề tận cổ cho bọt miếng trào vì đói
Giặc chia phần cho mỗi tù nhân rất chậm
Ba muỗng cơm gạt ngang bằng miệng
Nước muối cũng ba, đổ trộn vào cơm
Nước uống một thùng nhưng phải chia ra
Ba muỗng ăn cơm không hơn không kém
Bác dạy rõ khi chia phải từ tốn
Đánh thức con mồi cái thú thèm ăn
Chậm, từ từ, chinh phục tù nhân
Bằng cơn đói, khát, chờ con mồi gục ngả

~*~ ~*~

Thuở tiền sử loài người có ác
Ăn thịt nhau là chuyện thường tình
Hoà bình, đảng thành công, ta có bác
Chuyện giết tù đâu cần tốn đao binh
Thắng lợi hôm nay trên thân xác tù nhân
Mà đảng dạy phải rạch ròi thêm nữa
Nóc biệt giam không cần kín hơn lớp cửa
Khi mưa về hãy để chảy vào trong
Tù khát, ngửa mặt uống – đừng hòng
Bác dạy rải vôi dầy lên là biện pháp
Nước vôi ngứa, mặn mà như chính sách
Để cho môi nứt khô, chết khát giữa mưa tràn
Chuyện đòn thù bác dạy phải sang trang
Cho xứng với Trường Sơn cháu con bác từng lội

~*~ ~*~

Xuân Phước, A 20, trại trừng giới
Ai từng qua đây, Ai ngả xuống nơi nầy
Những bia mộ trên đồi hoang là đây
Hãy thắp nén hương ngó về chỗ ấy
Mấy mươi năm qua những ai sống bình yên
Hãy cúi đầu trước những kẻ đã chết, nhưng còn nguyên
Từng chiến đấu trong âm thầm, trong danh dự
Máu, nước mắt xác thân không thể giữ
Và A 20 lịch sử một trại tù
Những bi thương chỉ đơn giản là một đòn thù
Dành cho những kẻ lỡ lầm buông tay súng

nguyễn thanh-khiết
đội 8, phân trại E, A 20
1982

Cổ thụ bên đường

Trước phân trại B là cây cổ thụ
một cây sung gốc lớn hai người ôm
đó là nơi vệ binh thường đứng đợi
đội đi làm vác súng chạy sau lưng
nó chỉ đơn giản là một cây sung
quanh năm nằm im cho đầy bóng mát
mỗi khi đi ngang nghe mùi thơm ngát
chín đỏ trên cành một thứ, trái sung
bốn năm vào đây ta nhìn nó tự dưng
thèm ghé lại sờ lên những trái chín
giặc thì ghét những bước chân bịn rịn
không ưa ta quay ngó gốc sung già
đội trưởng của ta một gã lưu manh
lon trung uý vô tù khai trung tá
vốn không ưa hạng người dối trá
nên ta bị đì suốt bốn năm dư
hắn không vui và ghét gốc sung nầy
chỉ đơn giản ta thường quay nhìn nó

Hắn không là ta, và như cổ thụ
mặt trời lên mát rượi một chỗ nầy
cái lá cong một hai chấm tròn, dầy
trên mặt lá là cây buồn, cây khóc
xanh biếc một màu mùa xuân đã đến
một chút vàng đi là lúc thu sang
khi đông về làm cây khom lưng xuống
khóc một kiếp tù, thương kẻ bước ngang
cây sung vẫn cao thêm, ta già thêm
cổng trại vẫn nắng, gốc già vẫn mát
ta thương cây sung, trơ trơ đứng đó
ta buồn một ta ngày nào cũng qua


Một hôm về ngang ta nhìn cổ thụ
một lỗ tròn mục rã phía bên trong
bầy sóc rừng đang hái trái chín ngon
trên cái đau của cành sung cổ thụ
ta ngó mình, ngó cây, buồn ảo não
trong thiên nhiên cũng có lắm kẻ thù
ta ở tù mới qua mười mùa thu
trong thu cũng có chút gì độc ác
cây sung già còn bao năm nữa sống
ta còn mấy năm để bước ngang qua
ta thẫn thờ nhìn cây sung của ta
mai hay mốt sẽ có lần ngả xuống
đời không yên không ngày nào cũng mát
tù không yên một ngày ta đi xa

nguyễn thanh-khiết
A 20 mùa thu 1986

Năm thứ 10

tới năm này một cái điều vô nghĩa
ta có về hay nằm xuống nơi đây
hoặc đi thêm một đỗi nữa tù đày
thì cũng vậy có chi đâu là lạ
mười năm tự nhiên ta không muốn nhắc
không muốn ai để ý đến một thằng ta
coi như ta chết từ buổi đi xa
và chuyến đi đó không lần quay lại
năm thứ mười không còn buồn, không nhớ
hết thấy thương ngày tháng của xa xưa
chẳng thèm trông dù một lá thư nhà
chẳng muốn nhắc tên vợ, con, bè bạn
mới hôm trước anh em ngồi bàn tán
hội tù nhân can thiệp xoá trại giam
nhận tin vui nhất là những sĩ quan
những người đã dính dáng chính quyền Mỹ
ta bật cười khi anh em khoái chí
hỏi lúc về ta chọn chỗ nào đi?
trời! bây giờ ta đâu có ngu si
thả, cho về đã khó còn nói chi
đi? không lẽ xúi toàn dân chống cộng
cái xứ nầy cột đèn cũng muốn đi
ta mà đi? cả nước chống để được đi?
việt cộng đâu ngu mà không thấy
tập trung chính trị cái án bất dung
còn việt cộng là cả đời tù tội
năm thứ ba ta đã nhìn ra điều đó
tù trong, tù ngoài hai thứ như nhau
không vui, không buồn những chuyện lu bu
ta im lặng, đêm nhìn mình trên vách
tường nhà lao thì không bao giờ sạch
máu, mồ hôi, nước mắt đã thấm dầy
thứ ta sợ, bị thả ra lúc nầy
ta làm gì? đi đâu? và về đâu?
ba năm vác súng, ta thằng chống cộng
chống lúc một triệu quân chạy bỏ thành
chống khi giặc bắt đầu lập khai sanh
cho Sài-Gòn không thuộc về ta nữa
nếu hỏi ta tại vì sau chống cộng?
ta không quen giải thích kiểu lòng dòng
đơn giản ta từng là lính cộng-hoà
có số quân Thẳng -Tiến khoá của ta
nhưng ta rời nó quay về trường trại
ta cũng bất chấp tội hay không tội
xã hội chủ nghĩa, ta vốn không ưa
đời kiếp nầy hay mai sau cũng thế
chịu đựng mười năm quả là không dễ
nhưng ta, ta có một hướng đi riêng
buồn thì ta viết với cái tình riêng
chứ những thứ khác nói chi thêm… mệt

nguyễn thanh-khiết
A 20 mùa hè 1987

Giai cấp trong tù

trước khi ngủ ta thường hay nghĩ ngợi
nghĩ lung tung chẳng có chút mối mang
nhiều khi nghĩ đến chuyện rất hoang đàng
cho có cái gọi nằm đêm suy nghĩ
chợt một buổi ta lần tay ngồi tính
thử xem mình đang ở tuổi mấy mươi
hoá ra ta chưa tới vạch ba mươi
mà kỳ cục ta già đi quá cỡ
theo cái tên ta, thằng không nịnh bợ
không thích khoe và học làm sang
ta là thằng sinh ra đã nghèo nàn
chín năm đi tù thăm nuôi hai lượt
ta là thằng ghét những ai lừa lọc
không khoái chơi chung tay có vẻ giàu
bởi thế trong tù hay ngó thấp cao
ta bị đá lăn từ khi vô trại

trong đám đông nầy đâu cần phải trái
giặc cũng chơi trò xếp đội ông cha
đội 7 là đội mang tên hoàng gia
chuyên lao động trong nhà hay bóng mát
những người già lưng cong đầu bạc
những tay hom hem bữa bệnh, bữa đau
cộng thêm một số tay to mặt bự
nói chung đó là đội của dân giàu
thiên chúa, tin lành, phật, phe tôn giáo
giặc chia riêng và để ở nhà riêng
phân loại nầy sợ tôn giáo làm phiền
và là nơi giặc lòn tay bòn rút
nhà dòng hay lo cho cha xứ đạo
chùa sợ thầy ốm đói nên lo xa
đáng kể nhất là thành phần thứ ba
lính và thêm những thằng luôn chống cộng

xã hội bên ngoài dẫy đầy giai cấp
thứ trên cao đám thống trị dân đen
dân ngu bị trị là lũ nghèo hèn
đâu cũng thế, và trại tù cũng thế
chín năm rồi ta quen nhiều khuôn mặt
biết nhiều tay, từng một thuở tung hoành
suy cho cùng chỉ nhìn qua hình dung
là biết rõ thứ nên chơi hay né
chín năm ở trại tù ta rất trẻ
tuổi chỉ hơn được có mỗi ba thằng
đa số nhìn ta, họ coi rất rẻ
ta dốt, ngu và chính gốc mồ côi

người ta quên ở tù không có nghĩa
chôn một đời vĩnh viễn hết đường ra
nên có khi vì sợ hay lo xa
nhiều người đã bán thanh danh theo giặc
sợ bị cùm, sợ vợ con không gặp
bán anh em, bè bạn, bán luôn mình
thói thường những khuôn mặt ta coi khinh
nhiều hơn so với số người ta kính
ta đói, ta cô đơn mà ta giữ
cho lòng mình thanh thản lúc xuôi tay
ta khát, ta đau nhưng hứa từng ngày
sống cho ra sống, sống không thẹn mặt
và sống còn không lỗi với con tim

nguyễn thanh- khiết
năm thứ 9 một đời tù - 1986

Trăng trong tù

Nếu không có cái hàng giây kẽm
lòng ta vui biết mấy hôm nay
chín tù ta chưa có một ngày 
nằm bên cửa sổ nhìn trăng xuống
trăng đỏ rực một màu máu chảy
trăng chồm lên bìa rừng, lên ngọn núi cao
qua thung lũng phải chăng trăng nghẹn lại
ta cũng nghẹn ngào từ cửa sổ ngó ra
không vói được cao để ôm siết trăng già
rừng đã rớt mùa thu sao trăng ở quá xa
ta cũng cách xa đời từ lâu lắm
xuống đồng bằng trăng chết một màu trăng
ta giống như vì sao lỡ đã băng
tan đi mất không thể chạm vầng trăng lạnh
trăng đi từ từ, trăng rơi trên đất
trên song sắt thấm đầy dấu sương đêm
ta qua chín năm ở nhiều thứ trại giam
và mấy lần xà lim không đếm được
trăng và ta chẳng có gì hẹn ước
nên không chia chung một cảnh trong tù
trăng ở bên ngoài lên xuống cả mùa thu
ta trong rọ kín không cách gì trăn trở
khuya, kệ khuya qua dù trăng dấu mặt
ta chỉ cần nhìn một bóng trăng soi
bởi nơi đây mỗi ngày ta mỗi mòn ra
không chừng mai mốt ta chẳng là ta nữa
chín năm dài ta trong nỗi nhớ
trong vòng vây, trong bóng tối âm u
lỡ hôm nay trăng xuống tới trại tù
coi như đã có duyên từ thiên cổ
chớ vẫy tay chào, trăng khuya quá độ
về đi thôi nơi trăng đến từ đầu
ta ở chỗ nầy cũng đã khá lâu
mai, mốt không biết chừng ta đi mất
trên song sắt này ta khắc tên trên đấy
nếu trăng quay về nhớ ghé thăm ta
tên của ta không giống như trăng già
nó chỉ có một màu rất trắng

nguyễn thanh-khiết
A 20 mùa thu 1986

Mơ ngày bắc tiến

Bên nầy cửa sông đóng đây cũng được
căng mỏng ra tránh pháo chụp từ xa
nhất quyết tui sẽ đánh tới ngã ba
lấn chút nữa tui sẽ vào lăng giặc
đừng chơi phi pháo mình tui vào đó
đại bàng đưa đây, mấy quả chống tăng
nhất quyết chuyến nầy tui nối hết dây
nổ để trả ơn bảy năm bác tặng

Ta thức dậy mồ hôi còn thấm mặn
trăng tắt ngoài kia, ve hát giữa rừng
dãy xà lim hoàn toàn trong im lặng
ừ một giấc mơ, như ngày ở bưng
tội thân ta thù năm xưa còn nặng
ngủ không yên như vậy đã mấy năm
chuyện ngày trở về có vẻ xa xăm
nhưng tim óc không làm sao quên được

Trở mình lăn, cái cùm như quá cứng
nghiến vào cổ chân làm máu rỉ ra
khát khô cổ khiến ta mờ đôi mắt
ở ngoài kia có lẽ đã canh ba
nghĩ cũng tệ thân bị cùm treo cẳng
ta còn mơ chuyện ra bắc phá thành
ôi! đêm trường, ôi! xà lim vắng tanh
chỉ mình ta đang mơ ngày bắc tiến

nguyễn thanh-khiết
A 20 trong xà lim 1984

Trồng cây trên đồi đứng

Ta cõng cuốc mang phân người đi bón

Trên đồi cao hun hút giữa trưa hè

Những hố sắn trồng nắng nung cháy ngọn

Ta bón cây mà đời không bón ta

Cuốc cào, đá cứng, sỏi đau đời sỏi

Sắn chết từng cây ta chết dần theo

Đồi đứng đụng mây, mây tuôn màu khói

Ta đứng trên đồi, đồi đá cheo leo

Giặc núp sườn đồi lăm lăm nòng súng

Phân rải gió lay bay ngập mùi phân

Tù rạc lâu ngày tay chân bủn rủn

Bò xuống giữa đồi đã mỏi toàn thân

Đường về cổng trại dốc lên, dốc xuống

Băng vực, vượt cầu một gánh oằn vai

Đôi khi tiếc thân, phí đời oan uổng

Ta tự dỗ mình cố sống qua ngày

nguyễn thanh-khiết

A 20 mùa hè 1984

nguyễn thanh khiết · Trồng cây trên đồi đứng

Ngọn lửa tàn

Ta ngả sốt từ hơn nửa tháng
sốt khô da, sốt nứt hai môi
đêm khuya khát, bật dậy ngồi
nhìn bè bạn mỏi mòn say ngủ
dãy nhà giam đêm buồn ủ rũ
nước tiểu, phân người bốc mùi hôi
nơi ta nằm không đủ chỗ ngồi
lật ngữa, hai vai đè lên bạn
đời đi tù quá nhiều giới hạn
cái chết như con kiến nhỏ nhoi
lao phổi có khi thấy hẳn hoi
khạc một cái máu tươi dính miệng
sốt là thứ lặng lờ im tiếng
mê sảng rồi là coi như xong

Thiếp đi ta còn nghe em gọi
và tiếng con khóc nắm tay cha
có lẽ lần đầu ta nghe tiếng ba
chín năm đi biệt làm sao biết
con bao lớn, em già bao tuổi?
sống ra sao, em ở chỗ nào?
thư giặc cắt không cho ta gởi
ba năm rồi chẳng có một tin
có khi ta tự trách một mình
ngày ở bưng biền đừng về phố
đừng gặp em, đừng làm em khổ
giờ lỡ rồi một chuyến tàu qua
mang chi ta một gánh sơn hà
có làm được gì khi thua trận

Trong mê ta nói lời ân hận
nói thì thào, nói với rừng thiêng
với em còn một nỗi tình riêng
có lẽ đời nầy chưa trả được
với con ta không tròn trách nhiệm
tuổi chưa đầy cha đã ra đi
chín năm, chín năm chẳng ra gì
qua nhiều trại, xà lim, cùm kẹp
mùa hè khô trên bờ mi khép
mùa hè đau như cái chết gần
thôi coi như một đời lận đận
ta chết nơi nầy lòng không nguôi

nguyễn thanh-khiết
A 20 Hè 1986

Áo chùng đen

Khi rớt xuống cực cùng cuộc sống
Bản ngã con người lộ hẳn ra
Lúc đói áo đen vùi một đống
Tù đày sư sãi hoá thành ma
Một miếng cơm thừa đâu đã khiến
Đem áo chùng làm miếng vải lau
Xưa ngài vang vang trong nhà nguyện
Con chiên của chúa phải thương nhau
Chưa xa chân chúa ngài đã chuyển
Hút máu người như lũ ác ôn
Giọt máu con chiên ngày quốc biến
Phải chăng bạo chúa bán linh hồn?
Con chim đau, bầy đàn nhức nhối
Ngài bất cần chỉ muốn vinh thân
Chăn đàn chiên mà ngài sợ đói
Mặc áo dòng lạy lục yêu ma
Hãy trả áo, quay về xưng tội
Cùng nước non đang ngập đao binh
Hãy quên thân nạp mình sám hối
Học thuộc lòng hai chữ nhục, vinh
 
nguyễn thanh-khiết
T 20 tháng 11-1977
( Bài cho bạo chúa áo đen Đinh xuân Hải dòng Tân Sa Châu)

Ba mươi tết trong tù

Hát chi bài ca quốc hận
Tám năm còn gì đợi mong
Tết năm nay buồn bất thần
Nói thì nói sao cứ trông

Nghe súng cắc cù bên núi
Tưởng quân về phá trại giam
Nghe cho đã rồi buồn tủi
Chuyện nhỏ có ai chịu làm

Thành xưa bỏ, giặc về chiếm
Lục lọi dăm khẩu súng quèn
Hứng khởi lên yên mài kiếm
Ba năm biên giới đã quen

Tù túng tám năm ở trại
Nhục vinh thân thế thấp hèn
Có khi nghĩ mình trót dại
Nhìn chi thế giới bon chen

Mai mốt có về dù muộn
Vô chùa gõ trống, đánh chuông
Để thấy đời mình oan uổng
Coi như ngựa đã về chuồng

Gốc đa, bồ tát, miếu chùa
Không biết có còn câu kinh
Lỡ mai gió sương héo úa
Ta còn một chỗ cho mình

nguyễn thanh-khiết
Tết ở A 20 1985

Điểm danh

Qua hết 83 ta về chung một trại
thượng vàng hạ cám còn có thế thôi
bốn quan tổng trưởng một đã đi rồi
dàn đại tá dăm ba ông còn lại
những cựu binh từng cầm lon trung tá
dăm ba que chưa đủ bộ văn phòng
mai bạc thì thôi đếm chục, đếm trăm
nhưng mà tiếc dàn chiến trường còn thiếu

Buồn ngồi nghĩ nếu phải bầu tổng thống
chẳng biết lựa ai trong mớ hổn mang
việc đó để sau ta từ từ bàn
giờ cần tính trước là hàng tổng bộ
Hồ văn Châm làm ơn đừng tính vô
nhục lòn cúi hồi trại E phải kể
ông Tỉnh đã có một thời quá khổ
lớn tuổi rồi để ông ấy nghỉ ngơi
ông Tịnh tư pháp cứng cựa chịu chơi
nhưng tiếc ông không thèm tham chính nữa
chỗ nầy bỏ qua một hồi sẽ tính
dàn tham mưu còn có đại tá Bền
bên Biệt Cách Dù có trung tá Thông
mấy năm tù tội ít nhiều có xuống
nếu không xong thử xem dàn thiếu tá
trẻ, hăng say, không chịu nhục, chịu hàng
ở trong tù tránh mấy kẻ giàu sang
thường ưa nịnh hót và hay làm bậy
vậy thì kiếm hết những tay còn trẻ
coi sơn hà như mạng sống ông cha
hô một tiếng là ầm ầm đứng dậy

Khi đói, khát bị cùm ta nghĩ bậy
để không nghe tiếng tắc lưỡi thạch sùng
tiếng não lòng, tiếng gọi thúc ta đi
như ngày đó khi quân tan, hàng rã
mấy năm ở tù chung ta thấy cả
ít ra còn một tuổi trẻ đáng thương
xem tù đày như ga nhỏ qua đường
nghỉ một lát rồi lên tàu đi tiếp
nhưng mà ông trời ưa chơi oan nghiệt
ưa thử bằng xương, bằng máu, mồ hôi
máu xương đã đổ xuống quá nhiều rồi
mà giặc còn chật nhà trông quá chướng

Hôm nay ta buồn sờ lên thép lạnh
cùm chữ U làm đau rát cổ chân
bảy năm hơn ta còn chút nghĩa ân
với sông núi chưa làm chi coi được
bảy năm hơn ta cầm như biết trước
chuyện quay về thì có, nhưng chắc lâu
chỉ sợ khi tóc đã bạc trắng đầu
sức đã kiệt không còn theo chân ngựa
ôi! đêm nay một vầng trăng quá nửa
lén thăm tù qua khe hở biệt giam
ta còn đây với tháng héo ngày tàn
mà cùm treo cứng vô phương cựa quậy

nguyễn thanh-khiết
Biệt giam ở A 20
1984